เรื่อง ก่อนฟ้าสาง
ผู้แต่ง สุรชัย จันทิมาธร
สำนักพิมพ์ สามัญชน
เลขมาตรฐานหนังสือ 9749748107

ก่อนฟ้าสาง เป็นนวนิยายว่าด้วยปัญหาในชนบทยุคเก่า
ที่ข้าราชการเอาเปรียบประชาชน
ข่มขู่ข่มเหง เก็บภาษีขูดรีด หาประโยชน์ใส่ตน
ซึ่งประชาชนในเรื่องนี้ต่ำต้อยเสียกว่าตาสีตาสา
เพราะเป็นครอบครัวชาวลัวะชาวลาว
ที่อพยพหนีสงครามเข้ามาตั้งรกราก

ความยากลำบากเหล่านี้เองที่ทำให้ลัทธิคอมมิวนิสต์
(ซึ่งในเรื่องไม่ได้ระบุชัดเจน แต่เราอนุมานเอาจากบริบท)
แทรกซึมเข้ามาในรูปแบบของความเชื่อดั้งเดิม
มาในรูปคำบอกกล่าวของผีผู้ปกปักรักษา เรียกกันว่าเจ้าต้นบุญ

เรื่องถูกเล่าด้วยดวงตาสุดขั้ว ตัวละครแบนราบ
ข้าราชการเป็นสีดำสนิท
ในขณะที่ชาวบ้านก็เป็นผู้บริสุทธิ์ผุดผ่อง ใสสะอาด
ในทางหนึ่งมันฉายชัดถึงชีวิตในชนบทที่ถูกเอารัดเอาเปรียบ
แต่ในอีกทางหนึ่งก็ดูจะเป็นการบ่มเพาะความเกลียดชังระหว่างสองฝ่าย

ตัวละครไม่กลมกลึงกลมกลืนกับความเป็นจริง
บทสนทนาของตัวละครชาวลัวะ ไม่ใช่ปากคำชาวลัวะ
มันเป็นปากคำของคนที่มีการศึกษา รู้ภาษา
ศัพท์แสง คำอ้างต่างๆ ที่ใช้ ซับซ้อนเกินชาวบ้านไปมาก
ทำให้ไม่สมจริง อ่านแล้วรู้สึกเหมือนถูกปลุกปั่น
มากกว่าถ่ายทอดเรื่องราวความยากลำบากของชาวบ้านให้เห็นจริง

ทั้งหมดนี้คือเรื่องจริงที่ถูกนำมาเขียนไว้ในรูปแบบของนิยาย
และมันดูเหมือนนิยายเสียยิ่งกว่าเรื่องจริง

อ่านมาถึงตอนจบ รู้สึกคล้ายกับว่า
สถานการณ์ในเรื่องนี้ เป็นการจำลองเอาเหตุการณ์ยุค 14 ตุลาฯ 16
และ 6 ตุลาฯ 19 อยู่เหมือนกัน
แต่ย่อขนาดประเทศให้เหลือเพียงหมู่บ้านห้วยชนินทร์
จากนายกรัฐมนตรี และคณะบริหารประเทศกลายเป็นเพียง
กำนัน นายอำเภอ และตำรวจ

บันทึกจากผู้เขียน ควรอยู่ท้ายเล่ม
ฉากจบด้วยบันทึกผู้เขียน
จะทำให้เรื่องราวถูกตอกย้ำมากขึ้น ตราตรึงมากขึ้น
กว่าการนำมาวางให้อ่านแต่ต้นเล่ม ..
ตอนที่เรายังจับอะไรไม่เป็นชิ้นเป็นอัน