เรื่อง เจ้าแม่ ผู้เขียน อาจินต์ ปัญจพรรค์ สำนักพิมพ์ มติชน เลขมาตรฐานหนังสือ 9789740215493 หลังจากที่เจ้าพ่อเจ้าเมืองถูกเขียนจบลงไปเมื่อราวสามสิบปีที่แล้ว (เจ้าพ่อเจ้าเมืองถูกตีพิมพ์ครั้งแรกเป็นตอนๆ ในนิตยสารฟ้าเมืองไทย ปี 2529 – 2531) เจ้าแม่ก็คลอดตามมาเมื่อราวเจ็ดปีให้หลัง (เจ้าแม่เคยถูกตีพิมพ์ลงเป็นตอนๆ ลงในนิตยสารกุลสตรี เริ่มต้นฉบับที่ 583 (น่าจะเป็นช่วงต้นปี พ.ศ. 2538) แต่เพิ่งถูกรวมเล่มครั้งแรกเมื่อเดือนมีนาคม 2560 ที่ผ่านมา) เจ้าแม่ ถ่ายทอดชีวิตชนบทในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ว่าด้วยวิถีชีวิตและค่านิยมของผู้คนอันเป็นชาวบ้านในยุคนั้น มีวัฒนธรรมบ้าง ซึ่งบางข้อในยุคนี้กลับมองว่าไม่มีวัฒนธรรม แต่มันคือชีวิต คือธรรมชาติของผู้คน คืออดีตของพวกเรา คือรากเหง้าอันค่อยแปรเปลี่ยนไปตามวัฒนธรรมใหม่ที่เข้ามาตกกระทบ คุณอาจินต์สอดแทรกวัฒนธรรมท้องถิ่นและภูมิปัญญาชาวบ้าน อย่างการตกปลาช่อนด้วยวิธีหยกปลา การพายเรือผีหลอกให้ปลากระโดดขึ้นเรือเอง การทำขวัญข้าว การฟังเพลงพื้นบ้านจากเด็กหนุ่มที่หลงรักสาวบ้านนา เสียงร้องเพลงที่ลอยตามลมมาในยามค่ำคืน เปรียบเหมือนการฟังวิทยุแก้เหงาของชาวกรุง ฯลฯ วิถีวิธีที่คนเป็นเจ้าพ่อยุคหนึ่งปฏิบัติ อาจเป็นคนละอย่างกับเจ้าพ่อที่เราคุ้นชินและนึกภาพเอาไว้ในใจ แต่นายพรหมก็เป็นเจ้าพ่อแบบที่คนยุคนั้นเป็น ใจกว้าง ใจใหญ่ ฝักใฝ่อบายมุข และมีผู้คนนับหน้าถือตา แม้เมื่อตกต่ำและกลับเฟื่องฟู เขาก็ยังเลือกเดินวิถีเดิม คงเป็นเรื่องของค่านิยมที่บังตาให้พาไปสู่หนทางอีหรอบเดิม ยังดีที่ในตอนนี้[…]
