เรื่อง เจ้าจอมก๊กออ
ผู้แต่ง ดร.กัณฑาทิพย์ สิงหะเนติ
สำนักพิมพ์ อมรินทร์
ราคา 575 บาท

เป็นที่พูดกันว่าชีวิตคนเราคล้ายดังละครนั้น
ดังนั้น ถ้าเปรียบชีวิตของตระกูลหนึ่งหลายชั่วอายุคน
เรื่องราวที่เล่าก็คงดุจมหากาพย์เรื่องยาว

ตระกูลบุนนาค เป็นตระกูลหนึ่งของไทยที่สืบเชื้อสายมาอย่างยาวนาน
ตั้งแต่ตอนปลายสมัยอยุธยาเป็นราชธานี
บุคคลในตระกูลนี้ล้วนมีบทบาทสำคัญต่อประเทศชาติต่อเนื่องกันมาหลายรุ่น
ปรากฏผู้มีชื่อเสียงประกอบคุณงามความดีแก่ประเทศของเราไว้ไม่น้อย
และที่เกี่ยวข้องกับบุคคลสำคัญของประเทศก็มีอีกไม่ใช่น้อย
และหนังสือเล่มนี้จะได้เล่าเจาะจงถึงบุคคลผู้เป็นเจ้าจอมคนสำคัญในรัชกาลที่ 5
อันเรียกรวมกันว่า เจ้าจอมก๊กออ

เจ้าจอมก๊กออ เป็นชื่อเรียกเจ้าจอมในตระกูลบุนนาคกลุ่มหนึ่ง
ซึ่งล้วนมีชื่อขึ้นต้นด้วยตัว อ. ทั้งสิ้น
ได้แก่ เจ้าจอมมารดาอ่อน เจ้าจอมเอี่ยม เจ้าจอมเอิบ เจ้าจอมอาบ เจ้าจอมเอื้อน
หนังสือเจ้าจอมก๊กออเล่มนี้ ได้แบ่งแยกเล่าเรื่องเจ้าจอมก๊กออนี้ทีละท่าน
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอรประพันธ์รำไพ
และพระบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอดิสัยสุริยาภา
สองพระราชธิดาในสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง กับเจ้าจอมมารดาอ่อน
รวมไปถึงเจ้าจอมท่านอื่นๆ ในสายตระกูลเดียวกันเพิ่มเติมอีกด้วย

ในตอนต้นของเล่ม ผู้เขียนกล่าวถึงบรรพบุรุษของตระกูล
โดยเน้นหนักไปที่สายตระกูลของผู้เขียนเป็นหลัก คือสายที่เรียกกันว่า
ตระกูลบุนนาคสายเพชรบุรี
มีเจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค) เป็นเจ้าเมือง
และสืบต่อกันมาอีกหลายรุ่น

สำหรับเรา เราคาดหวังสูงไปหน่อย เพราะมีคนแนะนำมาว่าเล่มนี้อ่านสนุก
แต่พอได้อ่าน เราว่าผู้เขียนเรียบเรียงเอาไว้ไม่ค่อยราบรื่น
รอยต่อระหว่างเหตุการณ์ขาดตอนเป็นห้วงๆ
แต่เข้าใจได้ว่าเนื้อเรื่องโบราณ ยากจะหารายละเอียดมาดำเนินเรื่องให้ต่อเนื่องเป็นเรื่องเดียว
แต่การเชื่อมต่อระหว่างเหตุการณ์ก็ยังสะดุดๆ อ่านแล้วขาดๆ งงๆ ในช่วงต้นพอสมควร
วิธีเล่า เป็นการหยิบเอาเอกสารทางราชการมาคั่นประกอบการเล่าเป็นห้วงๆ
มีการค้นคว้าข้อมูลโบราณ บันทึก จดหมายเหตุต่างๆ มาปะติดปะต่อ
ตัดมาเป็นท่อนๆ ไม่ต่อเนื่องกัน และไม่ได้ร้อยเรียงให้เป็นเนื้อเรื่องเดียวกัน
อ่านแล้วรู้สึกขาดตอน ไม่ลื่นไหล

เข้าใจว่าผู้เขียนทุ่มเทค้นคว้าข้อมูลจากแหล่งต่างๆ
ที่ล้วนเกี่ยวข้องกับเจ้าจอมสายสายตระกูลออกมาเพื่อให้สมบูรณ์ที่สุด
เป็นความตั้งใจรวบรวมข้อมูลเป็นอย่างดี เสียดายที่ยังเรียบเรียงข้อความไม่ราบรื่นเท่านั้น
มาเริ่มสนุก มีชีวิตชีวา ไม่เป็นเอกสารทางราชการแต่อย่างเดียว
ในตอนที่ผู้เขียนเริ่มเล่าถึงเจ้าจอมแต่ละท่าน
แต่ถึงกระนั้น การอ้างถึงบุคคลแวดล้อมอื่นๆ ก็ยังมีเอกสารทางราชการคั่นให้เห็น
แต่อ่านได้ราบรื่นขึ้นมาก

ผู้เขียนเก็บเล็กผสมน้อยเรื่องราวเก่าๆ ให้พออ่านสนุก
เล่าเรื่องอาหารการกินของชาววังสวนปาริจฉัตก์
เล่าเรื่องน้ำท่วมกรุงเทพฯ, เรื่องสงครามโลกครั้งที่ 2 และการอพยพหนีสงคราม
การอ้างถึงบุคคล บางทีก็จำไม่ได้ว่าใครเป็นใคร
แต่บางชื่อก็พอคุ้นหู คุ้นๆ ความทรงจำ
ก็พอกล้อมแกล้มสนุกไปกับประวัติของท่านๆ เหล่านั้น

เสียดายอยู่นิดหนึ่งที่การกล่าวถึงบุคคลหลายท่าน  เป็นการกล่าวชื่อเฉยๆ
โดยที่เราไม่รู้จัก ไม่มีส่วนร่วม ไม่มีการแนะนำว่าเป็นใคร นามเต็มว่าอะไร
อ่านแล้วเหมือนเราเป็นคนนอก ไปแอบอ่านเรื่องเล่าในตระกูลเขา ดูเป็นส่วนเกินมาก
หลายจุดที่เล่า คำราชาศัพท์ถูกลดทอนโดยไม่สมควรหลายจุด (ในช่วงต้นๆ)
อ่านแล้วเข้าใจง่าย แต่ก็ตะหงิดๆ ในใจ
เนื้อเรื่องบางตอนเป็นภาษาที่ .. ถ้าเล่าสู่กันฟังในหมู่ญาติก็ไม่เท่าไร
แต่มาบันทึกลงเป็นหนังสือสาธารณะ เรามองว่าเป็นการไม่สมควรที่จะนับญาติกับเจ้านาย
(และใช้คำสามัญเปรียบเทียบเสียด้วย) (หมายถึงตอนต้นๆ เล่ม)

ในบทท้ายที่ผู้เขียนเพิ่มบทข้าวของเครื่องใช้ของเจ้าจอมแต่ละท่านมาให้
ทำให้เราได้เห็นของใช้ในวังที่เคยอ่านเจอ แต่นึกภาพไม่ออกอยู่หลายชิ้น
ตัวอย่างเช่นตลับงานี่อ่านเจอบ่อยมาก ในสี่แผ่นดินก็พูดถึง และนิยายพีเรียดอื่นๆ ก็พูดถึง
เพิ่งมาได้เห็นหน้าตาวันนี้เองว่ามันน่ารัก น่าสะสม สมดังที่เล่าเพียงไร

เจ้าจอมก๊กออ สำหรับเรา ถ้าหยิบมาอ่านอีกครั้งนั้น เห็นจะต้องไม่คาดหวัง
เพราะหนนี้ผิดหวังสูงพอสมควร
เป็นหนังสือที่ดี แต่อ่านไม่สนุกเท่าที่คิด